Skrzypaczkę z osobą i muzyką Grażyny Bacewicz łączą nie tylko instrument oraz związki z Międzynarodowym Konkursem Skrzypcowym im. H. Wieniawskiego, w którym kompozytorka uczestniczyła w 1935 roku i otrzymała dyplom honorowy, a w późniejszych latach przewodniczyła jego jury, Bomsori Kim zaś zdobyła drugą nagrodę w jego 15. edycji w 2016 roku. Łączy je również odwaga i wytrwałość w dążeniu do osiągnięcia artystycznej doskonałości.
Jak zauważa dyrektor – redaktor naczelny Polskiego Wydawnictwa Muzycznego dr Daniel Cichy: Miłość i szacunek, jakimi Bomsori Kim darzy twórczość Grażyny Bacewicz, widać w każdej frazie, którą odkrywa przed publicznością koreańska artystka. Jestem przekonany, że wybitna polska kompozytorka, skrzypaczka, pianistka i pisarka byłaby zachwycona finezją barwy dźwięku instrumentu Bomsori, jej artystyczną dojrzałością, emocjonalną wrażliwością i niekwestionowaną wirtuozerią. Cieszy nas, że twórczość Grażyny Bacewicz jest wykonywana przez tak fenomenalnie uzdolnioną i stanowiącą wzór dla kolejnych pokoleń muzyków artystkę.
Grażyna Bacewicz, uznawana dziś za największą kompozytorkę polską i wybitną postać muzyki XX wieku, z prawdziwą determinacją budowała swoją pozycję muzyczną, łącząc karierę skrzypaczki z działalnością kompozytorską. Bardzo szybko stała się jedną z najwybitniejszych przedstawicielek nurtu neoklasycznego w muzyce, aby potem zreformować swój styl i nadać mu wysoce indywidualny wyraz.
Urodzona w 1909 roku, podobnie jak wielu innych artystów z Europy Środkowej musiała mierzyć się z politycznymi realiami swoich czasów – była świadkiem m.in. dwóch wojen światowych i reżimu stalinowskiego. Studiowała w Konserwatorium Warszawskim u Kazimierza Sikorskiego (kompozycja), Józefa Jarzębskiego (skrzypce) oraz u Józefa Turczyńskiego (fortepian). Pomimo lekceważącej w tych czasach postawy środowiska muzycznego wobec kobiet komponujących muzykę – jego reprezentanci widzieli w niej na początku jej drogi artystycznej przede wszystkim skrzypaczkę, nierzadko traktując jej ambicje twórcze jako kaprysy. Bacewicz tymczasem, nie zważając na to, tworzyła i sama wykonywała swoje utwory, zyskując coraz większy szacunek i uznanie. We wspomnieniach, które przelała na papier w opowiadaniu Czy koleżanka nie zabłądziła?, nie brak odniesień do lekceważenia jej kompozytorskiej pracy przez niektórych jej kolegów z klasy Sikorskiego.
– Czy koleżanka nie zabłądziła?
– Czego koleżanka sobie życzy? Tu nie Uniwersytet. Tu klasa kompozycji, proszę koleżanki.
(…) żarty kolegów: Szałowskiego, Palestra i Neuteicha, puszczałam mimo uszu. Nie przejmowałam się szpileczkami. (Prawdę mówiąc, nie umiem wytłumaczyć, dlaczego się nimi nie przejmowałam, bo właściwie powinnam była).
Żarty i docinki na mój temat nie trwały zbyt długo. Najwyżej trzy tygodnie.
Pierwszy przestał Neuteich. Później dwaj pozostali.
Przyzwyczaili się do mnie? Czy przestali mnie może uważać za kogoś nie na swoim miejscu? Trochę i to. Ale główna przyczyna tkwiła w czym innym. Bezwiednie – bo nie z przemyślenia – przybrałam postawę, która musiała ich osadzić. Ot, po prostu nie okazywałam żadnego zainteresowania dla ich uszczypliwych uwag.
Grażyna Bacewicz,
Życie w słowach i obrazach, PWM 2024
Działalność twórczą i artystyczną Grażyny Bacewicz wieńczyły liczne sukcesy. Na europejskich estradach występowała z recitalami i koncertami prowadzonymi przez wybitnych dyrygentów. Tak w jednej, jak i w drugiej dziedzinie zdobywała nagrody, a jej muzyka – ceniona przez dyrygentów i wykonawców – była coraz częściej obecna na koncertach i festiwalach w kraju i za granicą.
Dzisiaj twórczość Bacewicz przeżywa renesans. W koncertach, sonatach, symfoniach i mniejszych utworach odnajdujemy niezwykle ciekawe rozwiązania brzmieniowe. Pojawiają się znakomite nagrania (m.in. BBC Symphony Orchestra), a utwory są stale wykonywane, w 2024 roku m.in. w Wigmore Hall w Londynie, w Philharmonie de Paris, w SR Berwaldhallen w Sztokholmie i w Bozar w Brukseli. Dzieła Bacewicz są też odbiciem epoki, w której żyła, cechującej się odwrotem od wybujałego romantyzmu, poszukiwaniem piękna w klasycznej formie, ale i unikaniem utartych schematów. Silny, zdyscyplinowany, konsekwentny, a jednocześnie kobieco wrażliwy język muzyczny i bogata kompozytorska wyobraźnia odzwierciedlają osobowość twórczyni.
Bomsori Kim i NFM Filharmonia Wrocławska
Przez wiele lat Grażyna Bacewicz była pierwszą wykonawczynią swoich utworów skrzypcowych – zarówno kameralnych, jak i koncertów. Często wykonywała je w duecie z bratem Kiejstutem. 3 lutego 1950 roku wraz z Orkiestrą Filharmonii Krakowskiej pod batutą Wacława Krzemińskiego wykonała Rapsodię na skrzypce i orkiestrę z wirtuozowską partią instrumentu solowego i z doskonale przemyślaną formą. Utwór, po ponad siedemdziesięciu latach i w nowym opracowaniu wykonawczym Bomsori Kim, zostanie wykonany ponownie już 7 marca 2025 o godz. 19:00 w Narodowym Forum Muzyki im. W. Lutosławskiego we Wrocławiu podczas jednego z koncertów jubileuszowych z okazji osiemdziesięciolecia Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. Partię solową wykona koreańska artystka, której towarzyszyć będzie Orkiestra NFM Filharmonii Wrocławskiej – jeden z najlepszych zespołów orkiestrowych w Polsce, z którym solistka miała już okazję współpracować podczas nagrywania w 2021 roku jej pierwszego albumu Violin on Stage, wydanego przez Deutsche Grammophon. Muzyków tego wieczoru poprowadzi brytyjski dyrygent Duncan Ward. Rapsodia na skrzypce i orkiestrę to pierwszy z dotąd niewydanych utworów Grażyny Bacewicz, które w postaci rękopisów znajdują się w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, przywracany do życia koncertowego przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Kolejne dzieła będą sukcesywnie wydawane przez oficynę.
W programie wrocławskiego koncertu w wykonaniu Bomsori zabrzmi również I Koncert skrzypcowy op. 35Karola Szymanowskiego. Artystka zagra na skrzypcach Guarneriego del Gesù „ex-Moller” (Cremona, ok. 1725), użyczonych jej przez Samsung Foundation of Culture w Seulu i The Stradivari Society w Chicago, Illinois.
Sounds of Poland. Bacewicz
Życie i muzykę Grażyny Bacewicz przybliży także krótkometrażowy film o kompozytorce, w którym główną rolę gra jej Ambasadorka. W produkcji filmowej ta urodzona w Korei Południowej artystka i absolwentka Uniwersytetu Narodowego w Seulu oraz Juilliard School w Nowym Jorku podąża śladami polskiej kompozytorki, odkrywając m.in. archiwalne nagrania z jej udziałem, zgłębiając odręczne zapiski i komentarze zawarte w partyturze oraz spotykając się z najbliższą jej rodziną.
Jestem zaszczycona tym, że mogę być ambasadorką twórczości Grażyny Bacewicz. Jej muzyka jest niezwykle ekspresyjna i pełna pasji, a odkrywanie jej twórczości to dla mnie inspirująca podróż. Podczas pracy nad filmem i koncertami miałam okazję jeszcze głębiej poczuć jej artystyczną wizję i wiem, że ta podróż będzie jeszcze obfitować w nowe odkrycia. Czuję silną więź z Bacewicz – jej determinacja i niezależność są mi bardzo bliskie, a jej kompozycje pozwalają mi w pełni wyrażać siebie jako skrzypaczkę i artystkę – wyznaje Bomsori Kim.
Reżyserem produkcji jest Jakub Piątek, który w 2023 roku na festiwalu filmów niezależnych Sundance w Stanach Zjednoczonych zadebiutował pełnometrażowym dokumentem Pianoforte, prezentowanym m.in. w kinach w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Polsce. Film doceniło polskie i międzynarodowe grono widzów i krytyków filmowych, czego dowodem są takie wyróżnienia, jak Polska Nagroda Filmowa „Orzeł” dla filmu dokumentalnego oraz International Emmy Award (2024) w kategorii Arts Performing.
Film poświęcony kompozytorce realizowany jest w ramach projektu „Sounds of Poland. Bacewicz” Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, który kontynuuje prowadzone od lat działania oficyny na rzecz promocji polskiej muzyki na całym świecie. Projekt ten dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kultura inspirująca”.
