Spojrzenie w wakacyjne niebo 2018
Latem, w okresie urlopów i wakacji, jak zwykle będziemy maksymalnie starać się, każdego dnia, korzystać z dobrodziejstw słonecznego nieba. Rzeczywiście, jest to bowiem okres długich dni – chociaż już nie tak długich jak dni czerwcowe - mamy nadal krótkie noce, które niezbyt sprzyjają obserwacjom astronomicznym. Tym nie mniej, wiele ciekawych zjawisk będziemy mogli zaobserwować na niebie w okresie tegorocznych wakacji, z których niewątpliwie na specjalne wyróżnienie, zasługują: końcem lipca całkowite zaćmienie Księżyca, a w drugiej dekadzie sierpnia słynne Perseidy,. Postarajmy się w tym celu wykorzystać wolny czas, a być może pogoda dostosuje się do naszych oczekiwań. Zatem z głową podniesioną do góry, spójrzmy co tam na naszej sferycznej scenie szykuje nam pogodne niebo.
W wakacje, na południowo-wschodnim niebie, gdy dobrze się ściemni, a w lipcu to dopiero około godz. 23, króluje tzw. Trójkąt letni. Tworzą go trzy gwiazdy pierwszej wielkości: Deneb, Wega i Altair. Należą one, w kolejności, do gwiazdozbiorów: Łabędzia, Liry i Orła. W trójkącie tym, najwyżej nad horyzontem, mieści się prawie w całości Łabędź (jego jasne gwiazdy tworzą krzyż), na prawo, nieco poniżej Lira i u dołu Orzeł. Przez wszystkie te trzy gwiazdozbiory, w ich tle, przebiega Droga Mleczna, czyli nasza Galaktyka. Aby ją na niebie dostrzec, wystarczy tylko sprawne oko i poświęcenie paru chwil w późny pogodny wieczór, ale z dala od miejskich świateł. W drugim tygodniu wakacji, w dniu 6 lipca o godz. 19, Ziemia na orbicie okołosłonecznej znajdzie się najdalej od Słońca (w aphelium), w odległości ponad 152 mln km. Natomiast Słońce w swej „wędrówce” po Ekliptyce podąża powoli ku równikowi niebieskiemu, przez co jego deklinacja będzie systematycznie maleć, a w związku z tym, dni staną się coraz to krótsze.
W Małopolsce, w dniu 1 lipca Słońce wschodzi o godz. 4.35, a zachodzi o godz. 20.52, czyli dzień będzie trwał 16 godzin i 17 minut. Będzie już krótszy od najdłuższego dnia w roku o 6 minut; natomiast 31 sierpnia Słońce wschodzi o 5.54, a zachodzi o 19.26, czyli będzie nam świeciło przez 13 godzin i 32 minuty: zatem przez wakacje ubędzie nam dnia o 2 godziny i 45 minut. W międzyczasie zaś, Słońce w swej „wędrówce” wśród znaków Zodiaku, przejdzie 22 lipca o godz. 22.10, ze znaku Raka w znak Lwa, a w miesiąc później, 23 sierpnia o godz. 05.14 wstąpi w znak Panny. Ponadto, 13 lipca i 11 sierpnia wystąpią częściowe zaćmienia Słońca, u nas niewidoczne. Jeśli zaś chodzi o aktywność magnetyczną Słońca, to utrzymuje się ona na niskim poziomie. Nieco zwiększona może wystąpić na przełomie lipca i sierpnia, czego widomą oznaką będzie niewielki wzrost ilości plam i rozbłysków w fotosferze Słońca. Natomiast zawsze należy się liczyć z niespodziankami z jego strony, co zaowocuje możliwością zaobserwowania w Małopolsce zorzy polarnej.
Księżyc natomiast rozpocznie i zakończy wakacje tuż po pełni. Kolejność jego faz w lipcu będzie następująca: ostatnia kwadra 6.VII. o godz. 09.51, nów 13.VII. o godz. 04.48, pierwsza kwadra 19.VII. o godz. 21.52 i pełnia 27.VII. o godz. 22.20. W sierpniu zaś: ostatnia kwadra 4.VIII. o godz. 20.18, nów 11.VIII. o godz. 11.58, pierwsza kwadra 18.VIII. o godz.09.49 i pełnia 26.VIII. o godz. 13.56. W perygeum (najbliżej Ziemi) znajdzie się Księżyc 13.VII. o godz. 10 oraz 10.VIII. o godz. 20. W apogeum (najdalej od Ziemi) będzie 27.VII. o godz. 08, oraz 23.VIII. o godz. 13. Warto też pamiętać, że 20 lipca minie już 49 lat, od kiedy to statek Apollo 11 wylądował na Księżycu, a dzień później, stopy człowieka (Neil Armstrong i Buzz Aldrin) po raz pierwszy dotknęły powierzchni Srebrnego Globu. Wypada zatem spojrzeć bardziej sentymentalnie na naszego naturalnego satelitę, będącego aktualnie rezerwatem ścisłym, gdzie jak głosi legenda, wciąż na nowych śmiałków (dotychczas było ich tylko 12) czeka nasz Mistrz Twardowski. Ponadto, 27 lipca wystąpi całkowite zaćmienie Księżyca, najdłuższe w XXI wieku, które w Polsce będzie widoczne. Początek zaćmienia całkowitego przypadnie w Małopolsce z chwilą jego wschodu, czyli o godz. 20.23. Maksimum zaćmienia nastąpi o godz. 22.22, a koniec zaćmienia całkowitego o godz. 24.19, czyli już po północy. Koniec zaćmienia częściowego: 28.VII. o godz. 01.30.
Jeśli zaś chodzi o planety, to Merkurego będzie można obserwować na wieczornym niebie nisko nad zachodnim horyzontem, przez cały lipiec. Potem skryje się w promieniach Słońca, by pojawić się w ostatniej dekadzie sierpnia na porannym niebie.
Wenus, przez całe wakacje - jako Gwiazda Wieczorna - widoczna jest na wieczornym niebie, już w parę minut po zachodzie Słońca. W dniu 9 lipca o godz. 21, Wenus zbliży się do Regulusa, najjaśniejszej gwiazdy w Lwie, na odległość nieco ponad jeden stopień.
Mars, w czasie wakacji, brylując ceglastym kolorem, będzie dobrze widoczny w gwiazdozbiorze Koziorożca, przez całą noc. 27 lipca znajdzie się w wielkiej opozycji do Słońca, w odległości 57,1 mln km od Ziemi. To rzadka okazja do obserwacji "kanałów" na jego powierzchni, bowiem tak blisko naszej planety będzie dopiero 15.IX.2035 roku. Tegoż dnia, czyli 27.VII. o północy, do Marsa zbliży się Księżyc jeszcze częściowo zaćmiony, na odległość 7 stopni. Będzie co obserwować!!
Na wieczornym niebie, w gwiazdozbiorze Wagi, możemy obserwować Jowisza ze swoją gromadką galileuszowych księżyców. Z upływem dni wakacyjnych, będzie widoczny stopniowo coraz to niżej nad zachodnim horyzontem..
Saturn przystrojony w pierścienie, które możemy podziwiać już przez niewielką lunetę, gości w gwiazdozbiorze Strzelca. Po czerwcowej opozycji, możemy go obserwować na nocnym niebie przez cały okres wakacji.
Natomiast Uran i Neptun widoczne będą w drugiej połowie nocy, odpowiednio w gwiazdozbiorach Ryb i Wodnika. Końcówka wakacji będzie szczególnie dobrym okresem do obserwacji tych planet, w związku z ich przebywaniem blisko opozycji: Neptun – 7.IX., a Uran - 24.X. Aby te planety dostrzec, musimy się posłużyć chociażby lornetką, a najlepiej stosując do obserwacji lunetę taką, jaką dysponuje Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne (tel.12-2811-561) w Niepołomicach.
W drugiej połowie lipca, z maksimum 28.VII., można obserwować powolne meteory z roju Akwarydów, których radiant leży w gwiazdozbiorze Wodnika; w obserwacjach wieczornych będzie nam przeszkadzał Księżyc w pełni.
Natomiast od 17 lipca do 24 sierpnia promieniują – znane od stuleci – Perseidy, zwane też łzami św. Wawrzyńca. Główne, rozciągłe ich maksimum wystąpi w dzień 12 i nocą 12/13 sierpnia. Obserwacjom nie będzie przeszkadzał Księżyc po nowiu, który zajdzie o godz. 21. Zapraszam wieczorem na Rynek w Niepołomicach, jak w roku ubiegłym, do wspólnych obserwacji tego słynnego roju meteorów - warto bowiem zarwać trochę nocy, z niedzieli na poniedziałek, aby zobaczyć tak liczne „spadające gwiazdy”. Pamiętajmy też o staropolskim przysłowiu:
„W Sierpniu wszelki zbytek - nie idzie w pożytek”
Adam Michalec MOA
