Rozpalająca inspiracja płynąca z muzyki Modesta Musorgskiego zdecydowała o późniejszym powodzeniu jego kompozycji. Podobnie jak Musorgski, Aleksander Borodin jest autorem największych przebojów muzyki klasycznej, wśród których Tańce połowieckie zajmują czołowe miejsca w muzycznych „alejach sław” różnych stacji radiowych. „Gra najwyższych lotów, pełna błyskotliwych momentów i olśniewającej techniki, którą śledzi się z zapartym tchem.” – Gramophone
Umiejętność Musorgskiego do oddawania w muzyce najdziwniejszych pomysłów nigdzie indziej nie zabłysło takim blaskiem, jak w cyklu miniatur Obrazki z wystawy. Zbiór napisany został po śmierci przyjaciela kompozytora, malarza i architekta, Wiktora Hartmanna, którego abstrakcyjne rysunki stanowią osnowę tematyczną dla kompozycji Musorgskiego. Mimo że powszechnie funkcjonują w orkiestracji Maurice’a Ravela, pierwotnie były przeznaczone na fortepian solo. Każdy z tytułowych obrazków wprowadzany jest przez muzyczny łącznik pt. Promenada. Od sceny francuskich przekupek kłócących się na rynku w Limoges do Wielkiej Bramy w Kijowie mamy do czynienia z prezentacją niesłabnącej inwencji twórczej kompozytora. Oryginalny koloryt Nocy na Łysej Górze odsłania szereg późniejszych pomysłów Musorgskiego ułożonych w ostateczną, symfoniczną całość przez Rimskiego-Korsakowa. Program utworu zaznaczył sam kompozytor: „Podziemny zgiełk nadnaturalnych głosów. Zjawiają się piekielne duchy, a potem sam Lucyper. Gloryfikacja Czarnoboga i czarna msza. Sabat czarownic. W kulminacyjnym punkcie sabatu dochodzą z dala dźwięki dzwonów wiejskiego kościółka, które rozpraszają duchy ciemności. Świt”. Urzekający odcinek finałowy zaadaptowany został przez Rimskiego-Korsakowa z innej, nieukończonej opery Musorgskiego pt. Jarmark soroczyński. Obraz symfoniczny W stepach Azji Środkowej skomponowany został na uroczystość 25. rocznicy koronacji Aleksandra II na cara Rosji w 1880 roku. We wstępie czytamy: „Z ciszy piaszczystych stepów Azji Środkowej wyłania się melodia spokojnej pieśni rosyjskiej (klarnet). Równocześnie daje się słyszeć melancholijna melodia orientalna (w rożku angielskim), po których pojawiają się odgłosy wielbłądów i tętent koni (wiolonczele i kontrabasy pizzicato). Pieśń przemierzającej step karawany i orientalna melodia rdzennych mieszkańców Azji mieszają się we wspólnej harmonii, której echa gubią się ponad piaskami stepu, by ostatecznie umilknąć w oddali (flety i skrzypce)”. S zczyt kariery kompozytorskiej Borodina przypada na jego wielką operę Kniaź Igor, oryginalne dzieło, które z powodu śmierci kompozytora pozostało nieukończone, mimo że zabrało kompozytorowi osiemnaście lat, aby doprowadzić operę do zaawansowanej postaci. Ostatecznie jednak Rimski-Korsakow i Głazunow nadali jej ostateczny kształt i zinstrumentowali. Najpopularniejszym fragmentem dzieła są słynne Tańce połowieckie z drugiego aktu – przykład połączenia archaicznej melodii orientalnej z bogatą kolorystycznie oprawą orkiestralną. Znaczenie Michaiła Glinki dla muzyki rosyjskiej jest obecnie bardzo często niedoceniane, choć uwertura do opery Rusłan i Ludmiła, rozpoczynająca skądinąd niezbyt udaną operę, jest jednym z przebojów muzyki orkiestrowej ukazującym bogate pokłady możliwości instrumentacyjnych jej twórcy.
Obrazki z wystawy — Suita (ork. Maurice Ravel)
1 I Promenada 1.33
2 II Gnom 2.24
3 III Promenada 0.53
4 IV Stary Zamek 4.46
5 V Promenada 0.28
6 VI Tuileries 1.02
7 VII Bydło 2.55
8 VIII Promenada 0.41
9 IX Taniec kurcząt w skorupkach 1.06
10 X Samuel Goldenberg i Szmul 2.28
11 XI Rynek w Limoges 1.18
12 XII Katakumby 2.11
13 XIII Cum mortuis in lingua mortua 1.53
14 XIV Chatka na kurzej stopce (Baba Jaga) 3.01
15 XV Wielka brama w Kijowie 5.23
16 Noc na Łysej Górze (aranż. Mikołaj Rimski-Korsakow) 11.46
Vienna Philharmonic Orchestra
Valery Gergiev, dyrygent
Aleksander Borodin (1833–1887)
17 W stepach Azji Środkowej 7.54
18 Tańce połowieckie * 11.18
Andantino — Allegro — Presto
Kirov Chorus, St Petersburg*
Kirov Orchestra, St Petersburg
Valery Gergiev, dyrygent
Michaił Glinka (1804–1857)
19 Rusłan i Ludmiła: uwertura 4.47
Kirov Orchestra, St Petersburg
Valery Gergiev, dyrygent