Wybitny francuski artysta Henri Matisse (1861-1954) poświęcił tworzeniu wycinanek głównie ostatnią dekadę swojego życia. Artysta uważał, że nie ma rozbieżności między wycinankami a obrazami. "Osiągnąłem jedynie sprowadzoną do samej swej istoty formę - absolut, abstrakcję" - tłumaczył.
Matisse, co można zobaczyć na towarzyszącym ekspozycji wideo, wyczarowywał nożyczkami z papieru malowanego przez jego współpracowników różne kształty - od organicznych, przez geometryczne do abstrakcyjnych. Autorzy wystawy podkreślają, że jego wycinanki, ujęte nieraz w ramy, uderzają grą kolorów i kontrastu, dekoracyjnością i oszczędnością środków wyrazu. Początkowo miały niewielkie rozmiary, przeradzając się stopniowo w kilkunastometrowej długości prace wielkości murali, jak np. "Barnes Mural" zaprojektowany na zlecenie lekarza i kolekcjonera sztuki z Pensylwanii.
Konserwator i kurator MoMA Karl Buchberg powiedział PAP, że "The Cut-Outs" to największa wystawa wycinanek jaką kiedykolwiek zorganizowano. W Nowym Jorku nie było podobnej od roku 1961, a w Stanach Zjednoczonych - od 1977 roku. "Wraz z naszymi partnerami z Tate (londyńska galeria Tate Modern-PAP) zdołaliśmy zgromadzić zespół wycinanek, które nigdy wcześniej nie były pokazywane na taką skalę. Widz będzie mógł zobaczyć przegląd tego typu prac Matisse'a, poczynając od czasu kiedy się nimi zajął, aż do końca. Liczba wycinanek i duże zróżnicowanie pozwalają na lepsze zrozumienie tej sztuki" - ocenił.
Zauważył, że ekspozycja w MoMA koncentruje się też na relacji między wycinkami a rysunkami, których Matisse nigdy nie przestał tworzyć. Tak jest np. w przypadku serii "Aktów Błękitnych" czy "Akrobatów". Na wystawie pokazano łącznie 167 prac, w tym 109 wycinanek Matisse'a.
Szczególne znaczenie nowojorskie muzeum przywiązuje do odrestaurowanej pod kierownictwem Buchberga wycinanki "Basen". Przywrócono jej m.in. wyblakły z biegiem lat kolor. Muzeum nabyło "Basen" w roku 1975. Powstała w 1952 roku praca nie była wystawiana przez ponad 20 lat, zajmuje jedną z sal wystawowych. Matisse sam wycinał z papieru błękitne, umieszczone później na białym tle, zredukowane do uproszczonych form postacie nurków, pływaków i morskich stworów. Zdaniem historyków sztuki "artysta widział w elastyczności i sprężystości papieru idealną analogię z płynną materią wody, uzyskując w Basenie doskonałą syntezę przedmiotu ze środkami, które go wyrażają".
Eksponowane są także m.in. inspirowane sztuką cyrkową projekty ilustracji do tomu "Jazz", który stał się punktem zwrotnym w historii książki ilustrowanej XX wieku, a także witraż "Wigilia Bożego Narodzenia" odsłonięty w wieżowcu Rockefeller Center na Manhattanie, będącym siedzibą Time Life. Są też szkice do witraży Kaplicy Różańcowej Dominikanek w Vence na Lazurowym Wybrzeżu.
Na ekspozycji uwagę przyciąga kompozycja z roku 1946 "Oceania, Niebo", z przetworzonymi przez wyobraźnię artysty kształtami meduz, ptaków, rekinów i wodorostów, będąca pokłosiem wizyty artysty na Tahiti. Jest też dziesięciometrowej długości wycinanka "Parakeet and the Mermaid". Na wystawie wykorzystano prace wypożyczone od rodziny artysty, kolekcjonerów sztuki, a także z muzeów na całym świecie.
Z Nowego Jorku Andrzej Dobrowolski
