Trudno znaleźć w muzyce hiszpańskiej inny przykład takiego kunsztu formy i bogactwa melodii, jak w kompozycji Rodriga. Pierwszy raz w historii połączone ze sobą ilustracyjność i klasyczność zachwyciły współczesną kompozytorowi krytykę muzyczną. „Wyjątkowa czystość, nastrojowość i dobrze zrealizowane nagranie plus partia solowa wykonana z wyobraźnią.” – Penguin Guide
Concierto de Aranjuez (1939) wziął swoją nazwę
od najbardziej okazałego pałacu w Madrycie.
Kompozycja ta nie posiada jednak ścisłego
programu, tytuł sugeruje raczej typ nastrojowości
wypływający z ludowej muzyki hiszpańskiej,
z której Rodrigo czerpał inspirację. Wolna część
z przepięknym solo rożka angielskiego zapewniła
całej kompozycji miejsce wśród największych
przebojów muzyki klasycznej. Cechą
charakterystyczną tego utworu jest sposób
wplatania przez Rodriga tradycyjnych melodii
i charakterystycznych rytmów muzyki
hiszpańskiej bez odwoływania się do cytatów.
Jak zauważył jeden z krytyków: „Nie ma drugiego
dzieła tak malowniczo oddającego charakter
muzyki hiszpańskiej w połączeniu
z mistrzostwem formy. Pierwszy raz w historii
muzyki ilustracyjność i klasyczny umiar
tak idealnie się z sobą złączyły”.
Jednoaktowy balet Manuela de Falli,
Trójkątny kapelusz (1917) to urocza opowieść
o młynarzu, jego żonie i kochliwym burmistrzu
(z jego nieodłącznym trójkątnym kapeluszem).
Ten ostatni, flirtując z jego żoną, skazuje
młynarza na areszt. Pośliznąwszy się w pewnym
momencie, wpada do wody nieopodal młyna.
Podczas gdy części ubioru suszą się na sznurku,
a burmistrz zasypia w łóżku młynarza, ten
wydostaje się z więzienia i wraca do domu.
Podejrzewając żonę o zdradę, przywdziewa strój
burmistrza i uderza w konkury do jego żony.
Role odwracają się i następuje komedia licznych
pomyłek. Taniec Sąsiadów utrzymany jest
w formie andaluzyjskiej seguidilli (barwny taniec
w metrum trójdzielnym), Taniec Młynarza
to farruca (tradycyjny taniec andaluzyjski
o rodowodzie cygańskim), a Taniec Finałowy
to jota (taniec w metrum trójdzielnym
z północnej Hiszpanii).
Balet de Falli El Amor brujo (Miłosne czary)
z 1915 roku opowiada o Cygance Candelas,
młodej wdowie zakochanej w młodzieńcu
o imieniu Carmelo. Nęka ją jednak przeszłość
w postaci ducha zmarłego męża. Carmelo
chce uratować ukochaną przed obłąkaniem
i namawia Lucię, przyjaciółkę Candelas, aby
udawała, że spodziewa się zalotów z zaświatów.
Nawiązuje się flirt przyjaciółki ze zjawą,
uwalniając Candelas od niechcianego widma.
Największą popularnością z całego baletu cieszy
się niezwykle efektowny Taniec ognia.
España, jeden z najbardziej wyrazistych utworów
hiszpańskich, jest wczesnym dziełem Emanuela
Chabriera. Inspiracją do jego napisania były
wakacje spędzone w Hiszpanii w 1883 roku.
„Dzięki urzekającej rytmice tematów tego utworu
– pisał po premierze Julien Tersot – możemy
wyobrazić sobie wirujących tancerzy.”
Napisana dla Segovii i przez niego wykonana
Fantasia para un gentilhombre (1954) jest dziełem
niespotykanym z uwagi na zapożyczenia wzięte
z muzyki innego kompozytora, XVII -wiecznego
lutnisty na dworze króla Hiszpanii, Filipa IV,
Gaspara Sanza. Rodrigo powiedział o swojej
kompozycji: „Chciałbym, aby Gaspar Sanz, gdyby
mógł usłyszeć moją muzykę, wykrzyknął –
<
Concierto de Aranjuez*
1. I A llegro con spirit 6.09
2. II Adagio 10.52
3. III Allegro gentile 5.09
Manuel de Falla (1876–1946)
Trójkątny Kapelusz – Trzy tańce
4. Taniec Sąsiada 3.16
5. Taniec Młynarza 2.37
6. Taniec Finałowy 6.17
Joaquín Rodrigo
Fantasía para un gentilhombre*
7. I Villano y Ricercare 4.34
8. II & II E spañoleta y Fanfare de la Caballería de Nápoles 9.31
9. I V Danza de las Hachas 2.02
10. V C anario 5.06
Emmanuel Chabrier (1841–1894)
11. España 6.20
Carlos Bonell, gitara*
Montreal Symphony Orchestra
Charles Dutoit, dyrygent