Wspaniałe Wariacje Goldbergowskie powstały dla cierpiącego na bezsenność rosyjskiego dyplomaty przebywającego na drezdeńskim dworze. Bach stworzył na tę okoliczność cykl wariacji na temat wyciszonej, subtelnej arii, które podczas nocy wykonywał na klawesynie jego uczeń, Johann Gotlieb Goldberg. Obecnie utwór należy do czołówki największych kompozycji na instrument klawiszowy w całej muzyce zachodniej. „Wyjątkowe wykonanie prezentujące inteligencję, wyobraźnię, jak i zwykłą radość wykonawcy. Brzmienie wspaniałe” – Gramophone

O kompozytorze:

O ile Beethoven był wizjonerem, który zmienił oblicze muzyki, a Mozart naznaczonym nadludzkim talentem gwiazdorem, tak Johann Sebastian Bach (1685-1750) połączył w muzyce przeszłość z przyszłością. Jego wielkość przejawia się w tym, że w jego muzyce łączy się wszystko to, co było przed nim, z tym, co ceniły późniejsze pokolenia. „Cud Bacha nie powtórzył się w żadnej innej sztuce” – stwierdził czołowy hiszpański wiolonczelista, Pablo Casals, który sławi dziś swą grą muzykę Bacha. „Uczynić pozaziemskim to, co przyziemne, a w tym, co zwykłe, odnaleźć pierwiastek boski – oto cały Bach – największy i najczystszy geniusz w całej muzyce”. Jednak Bach nie był łatwym człowiekiem w relacjach międzyludzkich. Jego zmienny charakter, chimeryczność i upór doprowadzały do niezadowolenia kolejnych pracodawców. Żądał i wymagał najwyższych standardów od śpiewaków i instrumentalistów, nie uznawał taryfy ulgowej dla nikogo. Jako jeden z niewielu kompozytorów, wszystko, co tworzył, uważał za posiadające wartość edukacyjną. Był niezwykle praktycznym twórcą – cenił swą muzykę przede wszystkim za jej wewnętrzną logikę, strukturę, a nie za wymiar duchowy. Większość z jego utworów na instrumenty klawiszowe powstała jako wprawki dla szlifujących technikę gry, co odpowiadało ówczesnym wymaganiom stawianym muzyce – miała znajdować przede wszystkim praktyczne zastosowanie. Jego ostatnie dzieło zatytułowane Kunst der Fuge miało być zwieńczeniem trwających całe życie prac nad formą fugi, jej złożonością i potencjałem. W 239 takcie, tuż po tym, jak wprowadził do utworu muzyczne motto B-A-C-H, kompozytor stracił całkowicie wzrok i przyszło mu odłożyć ołówek na zawsze. Jego lipscy pracodawcy podsumowali odejście Bacha letnim stwierdzeniem: „szkoła potrzebuje chórmistrza, a nie dyrektora muzycznego”

O utworach:

Rozbudowane Wariacje Goldbergowskie Bacha skomponowane zostały jako swoiste panaceum na bezsenność hrabiego von Keiserlingka, rosyjskiego pretendenta do drezdeńskiego tronu, który cierpiał na bezsenność. Podczas nieprzespanych nocy prosił swego klawesynistę, Johanna Gottlieba Goldberga, aby ten umilał mu swą grą czas i tym samym pomagał przetrwać długie godziny bez snu. Goldberg był w tamtym czasie uczniem Bacha, dlatego też to do niego zwrócił się hrabia o skomponowanie utworu klawesynowego, który pełniłby rolę swoistej kołysanki. Bach przyjął to zamówienie, dochodząc do wniosku, że najodpowiedniejszą formą będzie cykl wariacji na temat spokojnej, wyciszonej sarabandy. O ile nie wiadomo, czy skuteczność Wariacji jako środka usypiającego była duża, o tyle hrabia wielokrotnie podkreślał, jak bardzo utwór ten mu się podoba. Często nazywał go też „swoimi Wariacjami”. Wariacje Goldbergowskie zostały opublikowane w 1741 roku pod skromnym tytułem Wprawki – aria i cykl wariacji na dwumanuałowy klawikord. Bach pragnął przynajmniej częściowo, oprócz spełnienia wymagań zleceniodawcy, takiego opracowania melodii, by Wariacje mogły służyć muzykom w celu doskonalenia ich techniki wykonawczej. Punkt kulminacyjny przypada w nich na Quodlibet, w którym splata się sześć motywów muzycznych zaczerpniętych z melodii ludowych oraz kehrausa (tradycyjnego tańca weselnego) i wanderlied (pieśni wędrowców). Bach zostawił jednak najlepszy żart na koniec, wpisując na ostatniej stronie rękopisu tego trwającego ponad godzinę dzieła skrót „etc.”, zachęcając szczególnie uzdolnionych do dalszych przetworzeń tematu wyjściowego. Jednak jak dotąd nikt nie podjął się tego zadania.

O muzyce:

Johann Sebastian Bach był bez wątpienia muzycznym geniuszem. Poza operą tworzył w każdym rodzaju i gatunku muzyki barokowej. Pisał sonaty, koncerty, suity i kantaty, a także mnóstwo utworów klawesynowych, organowych i chóralnych. Osobliwie dziś przedstawia się fakt, że jego talent muzyczny nie został doceniony za życia, a w momencie śmierci postrzegano go jako uparcie zwróconego w stronę przeszłości. Co za ironia, że utwory żadnego innego kompozytora nie brzmią we współczesnych aranżacjach tak pięknie, jak muzyka Bacha. Jego kompozycje zostały zaadaptowane przez dziesiątki twórców najróżniejszych stylów i gatunków muzycznych, poczynając od swingu, przez blues, na rocku kończąc. Można je usłyszeć w reklamach czy telefonach komórkowych jako melodie dzwonków. Wielcy kompozytorzy i pianiści, jak Sergiusz Rachmaninow, Percy Grainger czy Ferrucio Busoni dokonali wielu pamiętnych interpretacji dzieł Bacha, a Heitor Villa-Lobos zaaranżował muzykę tego kompozytora w stylu brazylijskim w serii utworów pod nazwą Bachianas Brasileiras. Wartość muzyki w czasach Bacha była mierzona miarą użyteczności. Po latach kategoria ta powróciła, stając się miernikiem wartości wielu wytworów kultury popularnej. Bach znany był najpierw jako najsławniejszy niemiecki organista, dopiero później odkryty został jako kompozytor. Na przestrzeni lat zmieniało się podejście do muzyki i jej zadań. Kultura sal koncertowych i skupiania się w celu wspólnego wysłuchania w ciszy dawnych kompozycji była w jego czasach całkowicie nieznana. I choć francuski kompozytor awangardowy, Pierre Boulez, nazwał tę sytuację „kulturą muzeów” stworzoną w XIX wieku przez romantyzm, to dzięki niej mamy okazję nadal obcować ze wspaniałą muzyką Bacha.