Podczas Koncertu inaugurującego działalność Filharmonii, tej ważnej dla kultury polskiej instytucji, Orkiestrę poprowadził Emil Młynarski, a jako soliści wystąpili Wiktor Grąbczewski - bas oraz Ignacy Jan Paderewski, światowej sławy pianista, kompozytor i przyszły mąż stanu.
Inauguracja odbyła się w gmachu instytucji, zaprojektowanym przez architekta Karola Kozłowskiego - w stylu eklektycznym, wzorowanym na Operze Paryskiej.
Orkiestra koncertowała z wieloma najsłynniejszymi artystami tamtej doby. Dyrygowali nią m.in.: Emil Młynarski, Grzegorz Fitelberg, Mieczysław Karłowicz, Henryk Melcer, Zygmunt Noskowski, Feliks Nowowiejski, Artur Rodziński oraz Hermann Abendroth, Edvard Grieg, Artur Honegger, Otto Klemperer, Ruggiero Leoncavallo, Artur Nikisch, Siergiej Prokofiew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Camille Saint-Saëns, Richard Strauss i Igor Strawiński.
Występowali m.in. pianiści: Stefan Askenase, Zbigniew Drzewiecki, Leopold Godowski, Witold Małcużyński, Ignacy Jan Paderewski, Artur Rubinstein, Claudio Arrau, Vladimir Horowitz, Wilhelm Kempff; skrzypkowie: Leopold Auer, Jascha Heifetz, Bronisław Huberman, Paweł Kochański, Pablo Sarasate, Jacques Thibaud, Eugéne Ysaye.
W historii Filharmonii zapisali się też słynni wiolonczeliści: Pablo Casals, Gaspar Cassadó, Eli Kochański, Gregor Piatigorski, Kazimierz Wiłkomirski; organiści: Feliks Nowowiejski, Feliks Rączkowski, Bolesław Szabelski.
A w gronie śpiewaków występujących na scenie FN znaleźli się: Aleksander Bandrowski, Ewa Bandrowska-Turska, Wiktor Brégy, Adam Didur, Jan Kiepura, Ada Sari, Salomea Kruszelnicka-Biccioni, Fiodor Szalapin, Wanda Wermińska.
Filharmonia w Warszawie była miejscem, w którym odbyły się trzy pierwsze Konkursy Pianistyczne im. Fryderyka Chopina w 1927 r., 1932 r. i w 1937 r.
Również miały w niej miejsce: I Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy im. H. Wieniawskiego w 1935 r., I Powszechny Festiwal Sztuki Polskiej w 1937 r. oraz (częściowo) XVII Festiwal Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej w 1939 r.
II wojna światowa przerwała działalność Filharmonii Warszawskiej; jej budynek został zniszczony podczas niemieckich nalotów, a niemal połowa członków orkiestry straciła życie.
Zespół odtworzono po wojnie w sezonie 1947/48. Odbudowę gmachu, w zupełnie odmiennym stylu, ukończono w roku 1955.
W dniu 21 lutego, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonia Warszawska została uhonorowana mianem Filharmonii Narodowej.
W następnych latach skład orkiestry poszerzono, a salę koncertową wyposażono w organy. Zorganizowano też profesjonalny chór mieszany, którego kierownictwo objął Zbigniew Soja.
Po wojnie dyrektorami artystycznymi Filharmonii byli kolejno: Olgierd Straszyński (1945-46), Andrzej Panufnik (1946-47), Jan Maklakiewicz (1947-48), Witold Rudziński (1948-49), Władysław Raczkowski (1949-50), Witold Rowicki, który zreorganizował zespół i nadał mu dzisiejszy, współczesny kształt (dwukrotnie: lata 1950-55 oraz 1958-77), Bohdan Wodiczko (1955-58) oraz Kazimierz Kord.
W tym okresie funkcję stałych dyrygentów pełnili: Arnold Rezler, Stanisław Skrowaczewski, Stanisław Wisłocki, Andrzej Markowski i Tadeusz Strugała.
W latach 1977-2001 dyrektorem naczelnym i artystycznym Filharmonii Narodowej był Kazimierz Kord, dyrygent cieszący się międzynarodowym uznaniem. Współpracował on z najwybitniejszymi orkiestrami symfonicznymi w Europie, Japonii i Ameryce, a także przez wiele lat związany był z czołowymi scenami operowymi świata, m.in. z Metropolitan Opera, San Francisco Opera, Covent Garden oraz z Królewskimi Operami w Amsterdamie i Kopenhadze. Pod jego kierunkiem Orkiestra Filharmonii Narodowej osiągnęła wysoki poziom artystyczny i zaliczana jest do europejskiej czołówki zespołów symfonicznych.
Od 1 stycznia 2002 do 31 sierpnia 2013 dyrektorem naczelnym i artystycznym Filharmonii Narodowej był Antoni Wit.
Od 1 września 2013 do 31 sierpnia 2019 funkcję Dyrektora Artystycznego sprawował Jacek Kaspszyk.
Od 1 września 2019 funkcję dyrektora artystycznego sprawuje Andrzej Boreyko.
Obecnie Filharmonia Narodowa liczy 112 wybitnych instrumentalistów i 100 artystów chóru.
Obydwa zespoły odbyły ponad niemal 140 tournées na pięciu kontynentach. Zapraszane są systematycznie do najsłynniejszych ośrodków muzycznych świata, takich jak: Carnegie Hall, Chicago Symphony Hall, Berliner Philharmonie, Royal Festival Hall, Suntory Hall, La Scala, La Fenice, Musikverein.
Orkiestra Filharmonii Narodowej występowała w cyklu The Great Orchestras of the World w Londynie oraz uczestniczyła w renomowanych festiwalach muzycznych m.in.: Athens Festival, Bergen International Festival, Berliner Festwochen, Internationale Musikfestwochen Luzern, Festival Montreux, Prague Spring Festival, Wratislavia Cantans, Festival van Vlaanderen, Maggio Musicale Fiorentino, Interlaken Festival oraz Festival Due Mondi w Spoleto.
Orkiestra bierze stały udział w koncertach Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” oraz w finałowych przesłuchaniach Międzynarodowych Konkursów Pianistycznych im. Fryderyka Chopina.
Filharmonia Narodowa ma na swoim koncie liczne nagrania dla polskich i zagranicznych firm płytowych; dla Polskich Nagrań, Deutsche Grammophon, Philips i CD Accord. Nagrania dla tej ostatniej firmy zdobyły szereg nagród i wyróżnień. Muzykę polską reprezentują na tych płytach dzieła Chopina, Szymanowskiego, Góreckiego, Lutosławskiego, Panufnika, Pendereckiego i Szymańskiego, a repertuar światowy m.in. komplet symfonii Beethovena.
Nagrania utworów „Siedem bram Jerozolimy” Krzysztofa Pendereckiego oraz Requiem – „Missa pro defunctis” Romana Maciejewskiego były światowymi premierami fonograficznymi.
Filharmonia Narodowa organizuje wiele koncertów symfonicznych, recitali i wieczorów kameralnych w każdym sezonie, których wykonawcami są najwybitniejsi muzycy polscy, a także artyści z całego prawie świata.
W Filharmonii wystąpili dyrygenci tej miary co: Gary Bertini, Herbert Blomstedt, Rafael Frühbeck de Burgos, Aram Chaczaturian, Charles Dutoit, Philippe Entremont, Neville Marriner, Yehudi Menuhin, Kurt Masur, Helmuth Rilling, Genadij Rożdiestwienski i Leopold Stokowski oraz słynni soliści, m.in.: Martha Argerich, Kathleen Battle, Arturo Benedetti Michelangeli, Teresa Berganza, Nigel Kennedy, Evgeny Kissin, Jessye Norman, Midori, Shlomo Mintz, Anne-Sophie Mutter, Garrick Ohlsson, Dawid Ojstrach, Murray Perahia, Jean-Pierre Rampal, Światosław Richter, Mścisław Rostropowicz, Henryk Szeryng, Krystian Zimerman, Pinchas Zukerman.
W Filharmonii Narodowej w Warszawie gościnnie koncertowały słynne orkiestry, pod batutami wybitnych dyrygentów m.in.: Academy of St Martin in the Fields (Marriner), Academy of Ancient Music (Hogwood), BBC Symphony Orchestra (Boulez), Berliner Philharmoniker (Barenboim), City of Birmingham Symphony Orchestra (Rattle), Cleveland Orchestra (Szell), Münchener Philharmoniker (Celibidache), Sankt-Petersburskaja Fiłarmonia (Mrawiński), Gewandhaus Orchester (Masur), Los Angeles Philharmonic (Mehta), Montreal Symphony (Dutoit), New York Philharmonic (Bernstein, Maazel), Philadelphia Orchestra (Ormandy), San Francisco Symphony (Bloomstedt).
Ważnym wydarzeniem w działalności Filharmonii Narodowej jest organizowana corocznie impreza Forum Lutosławskiego, prezentująca koncerty muzyki XX wieku wraz z towarzyszącymi im wystawami i dyskusjami.
Filharmonia Narodowa dysponuje dwoma salami: Koncertową z 1072 miejscami i Kameralną z 378 miejscami.
Aby uświetnić 120-lecie powstania Filharmonii Narodowej, tej reprezentacyjnej instytucji życia muzycznego w Polsce, którą odwiedzają melomani z całego świata, odbędą się dwa koncerty jubileuszowe 5 i 6 listopada 2021 r.
Program koncertów w całości wypełni muzyka polska. Wykonane będą dzieła polskich kompozytorów: Witolda Lutosławskiego, Karola Szymanowskiego, Krzysztofa Pendereckiego, Jana A.P. Kaczmarka. Utwory te zabrzmią pod batutami trzech dyrygentów: Antoniego Wita, Jacka Kaspszyka, Andrzeja Boreyki.
Anna Bernat
