Rękopis Kras 52 powstał w drugiej ćwierci XV w., pod koniec życia Władysława Jagiełły. Niepozornie wyglądający manuskrypt w rzeczywistości jest świadectwem obecności wówczas aktualnych (czy wręcz nowatorskich) prądów stylistycznych w życiu muzycznym Krakowa. Tym samym plasuje siedzibę nowej dynastii na międzynarodowej scenie kulturalnej. Obok utworów słynnych twórców europejskich, takich jak Antonio Zachara da Teramo, Johannes Ciconia i Estienne Grossin, znajdziemy w nim również kompozycje rodzimych mistrzów: Mikołaja z Radomia, Mikołaja z Ostroroga czy Wincentego z Kielczy. Manuskrypt zawiera muzykę sakralną, przeznaczoną do wykonywania w trakcie liturgii, oraz kompozycje świeckie – w tym utwory związane z dworem królewskim lub miastem Krakowem.
Fascynujące są również dzieje samego rękopisu. Dawniej należał on do zbiorów Biblioteki Ordynacji Krasińskich; w czasie II wojny światowej uznano go za zniszczony w wyniku pożaru wznieconego przez specjalne oddziały Brandkommando. W rzeczywistości jednak manuskrypt został zrabowany przez hitlerowskiego okupanta i wywieziony do Niemiec. Po wojnie historyk sztuki Karol Estreicher przypadkowo odnalazł go w monachijskiej Bayerische Staatsbibliothek. Zidentyfikowany rękopis powrócił do Polski; dziś, jako jeden z najcenniejszych skarbów naszej kultury, spoczywa w ognioodpornym sejfie w Bibliotece Narodowej w Warszawie.
Pierwsza monumentalna edycja repertuaru Kras 52, w opracowaniu Mirosława Perza, ukazała się w latach 70. XX w. Miała ona charakter dokumentacyjny i powstała przede wszystkim z myślą o muzykologach. Ogromny postęp badań nad muzyką XV wieku, jaki nastąpił w ciągu ostatnich 50 lat, przyniósł potrzebę przygotowania nowego wydania. Wyzwania podjęło się dwoje badaczy związanych ze słynnym ośrodkiem muzyki dawnej Schola Cantorum Basiliensis: Agnieszka Budzińska-Bennett – wokalistka, harfistka, muzykolożka i założycielka zespołu Ensemble Peregrina – oraz niemiecki lutnista i muzykolog Marc Lewon.
Fot. Angelika Barnowska-Nawara © PWM
Nowa edycja łączy zalety wydania krytycznego i wykonawczego. Muzykolog znajdzie w niej informacje na temat najnowszego stanu wiedzy o repertuarze rękopisu, w tym kilka dotąd niepublikowanych odkryć. Muzyk-wykonawca doceni rekonstrukcje utworów niekompletnych oraz przygotowany z myślą o jego wygodzie tekst muzyczny. Autorzy opracowania uwzględnili wśród transkrypcji także dwa dotychczas pomijane utwory, zanotowane na marginesach manuskryptu. Każdej transkrypcji towarzyszy tłumaczenie tekstu słownego oraz krótki esej, który wyjaśnia najważniejsze aspekty danej kompozycji. Wydanie jest w całości polsko-angielskie, dzięki czemu bezcenny zabytek polskiej kultury muzycznej ma szansę zaistnieć także w świadomości zagranicznych badaczy i wykonawców muzyki dawnej.
„Kodeks Krasińskich” to jeden z owoców interdyscyplinarnego projektu poświęconego rękopisowi Kras 52, realizowanego przez Instytut Adama Mickiewicza we współpracy z Polskim Wydawnictwem Muzycznym. W ramach przedsięwzięcia zrealizowano także kompletne nagranie repertuaru zanotowanego w rękopisie, w wykonaniu Ensemble Dragma i Ensemble Peregrina pod kierownictwem Agnieszki Budzińskiej-Bennett (‘The Krasiński Codex’, Raumklang 2024), cykl koncertów – m.in. w Szwajcarii i na Litwie – a także wykłady i warsztaty. W grudniu 2024 r. nakładem wytwórni ANAKLASIS – marki Polskiego Wydawnictwa Muzycznego – ukazała się płyta LAETA MUNDUS, na której XV-wieczna polifonia i współczesny jazz splatają się w zupełnie nową harmonię sfer. Utwory zawarte w rękopisie Kras 52 stały się inspiracją dla kompozytora i skrzypka Adama Bałdycha, któremu w muzycznym mariażu dwóch światów partnerowali Ensemble Peregrina pod kierownictwem Agnieszki Budzińskiej-Bennett oraz klarnecista kontrabasowy Michał Górczyński.
Już od 20 marca 2025 r. „Kodeks Krasińskich” będzie można zakupić w stacjonarnej księgarni PWM, księgarniach internetowych: pwm.sklep.pl, alenuty.pl oraz dobrych księgarniach muzycznych w całym kraju.
