Uważany jest za jeden z najbardziej prestiżowych - wygranie lub otrzymanie jednej z nagród w Konkursie Chopinowskim otwiera drogę do światowej kariery.
Inicjatorem konkursu był wybitny polski pianista, pedagog i kompozytor prof. Jerzy Żurawlew (1886-1980). Żurawlew studiował fortepian u słynnego chopinisty Aleksandra Michałowskiego, którego z kolei w tajniki gry Fryderyka Chopina wprowadził jeden z najznakomitszych uczniów kompozytora, Karol Mikuli. Dla Żurawlewa nauczanie było wielką pasją. Poświęcił mu niemal całe długie życie i wykształcił w tym czasie kilka pokoleń pianistów. Zmarł w trakcie X Konkursu Chopinowskiego.
Pierwszy Konkurs odbył się w dniach 23-30 stycznia 1927 r. w udostępnionej na ten cel sali Filharmonii w Warszawie. Od tego czasu ewoluował - zmieniały się m.in. sposób kwalifikacji uczestników, liczba uczestników i laureatów, a także z powodów niezależnych od organizatorów częstotliwość organizowania Konkursu oraz miejsce gdzie był przeprowadzany.
Zgodnie przyjętymi założeniami Konkurs przeprowadzany miał być co pięć lat; i tak II i III Konkurs odbyły się w 1932 i 1937 roku. Organizację kolejnego - w 1942 r. uniemożliwiła II wojna światowa.
Pierwszy powojenny - IV z kolei Międzynarodowy Konkurs Chopinowski - przeprowadzono w 1949 roku w sali budynku "Roma" przy ul. Nowogrodzkiej, tymczasowej siedzibie Filharmonii i Opery Warszawskiej.
Następny Konkurs odbył się sześć lat później - w 1955 roku. Roczne opóźnienie spowodowane było odbudową Filharmonii Warszawskiej, awansowanej wkrótce do rangi instytucji narodowej. Od tego czasu konkursy odbywają się w Filharmonii Narodowej w Warszawie znów regularnie co pięć lat.
Konkursy przedwojenne oraz z lat 1955, 1960, 1965 odbywały się zimą, blisko daty przyjmowanej za rocznicę urodzin Fryderyka Chopina - 22 lutego. Jednak ze względu na dużą liczbę zachorowań w tym czasie, zarówno jurorów jak i uczestników, termin zmieniono i przeniesiono na październik, miesiąc w którym przypada rocznica śmierci kompozytora.
Organizację trzech pierwszych konkursów przedwojennych powierzono Warszawskiemu Towarzystwu Muzycznemu, przy którym mieściła się Wyższa Szkoła Muzyczna im. Fryderyka Chopina. Edycje IV i V odbywały się w ramach obchodów Roku Chopinowskiego w latach 1949 i 1955, przeprowadzonych przez Komitety Wykonawcze, powołane przez Ministra Kultury i Sztuki. W latach 1960-2005 organizatorem konkursu było Towarzystwo im. Fryderyka Chopina. Kolejne edycje realizowane są przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina.
Od 1957 r. Konkurs Chopinowski należy do Światowej Federacji Międzynarodowych Konkursów Muzycznych w Genewie.
Po skromnych początkach w 1927 r., kiedy to do konkursu przystąpiło 26 pianistów z ośmiu krajów, impreza z biegiem lat rozrosła się. Rekord zanotowano podczas XV Konkursu w 2005 r., kiedy zgłosiło się 350 kandydatów, a ostatecznie wystąpiło 257 z 35 krajów.
Wiek uczestników na ogół wahał się od 18 do 29 lat, choć w poszczególnych konkursach istniały pod tym względem różnice, bowiem zasady dotyczące wieku uczestników również zmieniały się. Najmłodszy uczestnik Konkursu miał 16 lat, najstarszy 32 lata.
Podczas I Konkursu Chopinowskiego jury składało się wyłącznie z przedstawicieli polskiego środowiska muzycznego. Przy organizowaniu następnych konkursów do zespołu oceniającego zapraszano wybitnych muzyków, pianistów także z zagranicy; wśród nich byli m.in. Wilhelm Backhaus, Stefan Ashkenase, Nadia Boulanger, Arturo Benedetti-Michelangeli. W pracach jury uczestniczyli również laureaci wcześniejszych Konkursów, m.in.: Lev Oborin, Witold Małcużyński, Halina Czerny-Stefańska, Martha Argerich.
Przewodniczącymi jury byli tacy wybitni chopiniści, jak: Witold Maliszewski (1927), Adam Wieniawski (1932, 1937), Zbigniew Drzewiecki (1949, 1955, 1960, 1965), Kazimierz Sikorski (1970, 1975), Kazimierz Kord (1980), Jan Ekier (1985, 1990 i 1995) oraz Andrzej Jasiński (2000, 2005, 2010).
Konkurs Chopinowski jest imprezą wieloetapową, trwającą z uwagi na liczbę kandydatów zwykle kilkanaście dni. Pierwszy wprawdzie trwał tylko osiem dni, ale IV i V prawie miesiąc. Konkursy przedwojenne były dwuetapowe; IV, V, VI, VIII - trzyetapowe, VII, IX i następne - czteroetapowe; w pierwszych trzech etapach pianiści wykonywali nokturny, etiudy, ballady, scherza, polonezy, walce, mazurki i sonaty, a w finale - jeden z koncertów.
Regulamin XV Konkursu w 2005 roku wyglądał inaczej - ze względu na bardzo dużą liczbę zgłoszeń bezpośrednio przed konkursem (we wrześniu) zorganizowano w Warszawie eliminacje obowiązujące dla wszystkich kandydatów. Zasadniczy konkurs przeprowadzono natomiast w dwóch etapach i finale.
Obecny - XVI Konkurs znów jest czteroetapowy z finałem jako ostatnim z etapów. Eliminacje przeprowadzono wiosną.
Przesłuchania konkursowe są jawne, jedynie w 1949 r. jury odgrodzone od uczestników zasłoną, nie widziało występujących i nie znało ich nazwisk. Jawny był dopiero etap trzeci.
O sposobie przyznawania nagród i wyróżnień decydują organizatorzy Konkursu, którzy ustalają ich wysokość i liczbę; i tak podczas I Konkursu przyznano cztery nagrody, a podczas II Konkursu - aż piętnaście. Obok nagród regulaminowych, które przyznaje jury Konkursu, istnieje tradycja przyznawania tzw. nagród pozaregulaminowych.
Konkurs i jego uczestnicy potrafią budzić bardzo silne emocje. I tak było np. w 1980 r. podczas X Konkursu, gdy faworyt publiczności jugosłowiański pianista Ivo Pogorelic odpadł w trzecim etapie. Jurorka konkursu, argentyńska pianistka Martha Argerich, która uznała Pogorelica za pianistycznego geniusza, na znak protestu zrezygnowała z udziału w jury.
