Pasja według św. Mateusza BWV 244 (1729) – jedna z pięciu pasji, jakie Jan Sebastian Bach (1685-1750) skomponował – to jedno z najwspanialszych dzieł muzycznych w dziejach, acz jej pierwsze wykonanie w Wielki Piątek 15 kwietnia 1729 roku nie wywołało większego wrażenia, a sukces odniosła wykonana o tej samej porze w innym lipskim kościele pasja, dziś już nieznanego Gottlieba Fröbera. J.S. Bach nie napisał modnego ówcześnie oratorium włoskiego spokrewnionego z operą, a połączył w swej kompozycji elementy dawniejszej pasji chorałowej ze stylem oratoryjnym. Wartość tego zabiegu i całego dzieła doceniono niemal natychmiast dopiero sto lat później, gdy Feliks Mendelssohn poprowadził ją w berlińskiej Singakademie.
J.S. Bach nie krocząc za modnymi w jego czasach tendencjami włączania pasji w styl muzyki świeckiej i przejmowania w niej stylu operowego, napisał pasję oratoryjną, która wobec pasji motetowych czy chorałowych odznacza się większym zróżnicowaniem oraz bogactwem form i środków. Recytowanym relacjom Ewangelisty i wypowiedziom poszczególnych osób, chóralnym wystąpieniom tłumu towarzyszą oparte na odpowiednich tekstach poetyckich chorały, arie i chóry, będące wyrazem współudziału wiernych w przeżywaniu historii pasyjnej.
W swym arcydziele kompozytor wyraźnie rozgraniczył tekst biblijny – wypisując go w partyturze czerwonym atramentem – od tekstu pocztowego urzędnika i poety Christiana Friedricha Henriciego, znanego pod literackim pseudonimem Picander. W jego dorobku literackim tekst Pasji ceniony jest najwyżej. Jego refleksyjność, prostota i wrażliwość splotły się z głębią muzycznej myśli Jana Sebastiana Bacha. Kompozytorowi zawdzięczamy przemyślany i trafny dobór tekstów do Pasji.
Całość kompozycji tworzy ponad 20 scen składających się na trzy wielkie obrazy – Chrystusa ze swymi uczniami i Ostatniej Wieczerzy, Chrystusa na Górze Oliwnej oraz pojmania, śmierci i złożenia do grobu. W momentach kulminacyjnych narracja urywa się, a opowiadane sceny komentowane są w skupionych ariach, przeważnie poprzedzonych śpiewnymi recytatywami. Podobną rolę mają chorały, wyrażające uczucia wiernych.
Podziw dla wielkiej sztuki J.S. Bacha budzi dramaturgia całości, doskonałe zespolenie historii pasyjnej z nabożnym współczuciem. Bogactwem melodycznej inwencji, logiką konstrukcji, mistrzostwem kompozytorskich środków tworzących prostotę a zarazem i głębię wyrazu, zachwycają każda aria, recytatyw i chór.
27 marca 2015, Piątek godz. 19.00
Sala koncertowa im. Karola Stryji, Filharmonia Śląska
Johann Sebastian Bach – Pasja wg św. Mateusza
Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Śląskiej
Chór Filharmonii Śląskiej
Matthias Geissler – dyrygent
Agnieszka Bochenek-Osiecka – sopran
Marcin Liweń – kontratenor
Krystian Adam Krzeszowiak – tenor
Józef Frakstein – bas
Jarosław Wolanin – przygotowanie chóru
