Na poniedziałkową uroczystość przybyli aktorzy Szajny, jego
przyjaciele, współpracownicy i wielbiciele twórczości. Byli wśród
nich m.in. aktorzy: Marian Opania, Anna Milewska, były minister
kultury Waldemar Dąbrowski.
"Przecież ja skończyłem dopiero 58 lat!" - żartował Szajna, kiedy
jego aktorzy weszli na scenę, by odśpiewać jubilatowi "100 lat".
"Jestem tu, bo wy tu jesteście, bo przyszliście. Dzięki wam czuję
się młodszy" - zapewniał artysta.
Z okazji jubileuszu życzenia Szajnie przesłał prezydent Lech
Kaczyński. Napisał w nich m.in., że Szajna zasłynął jako twórca
teatru autorskiego, a jedną z najbardziej charakterystycznych cech
jego teatru jest postrzeganie teatralnej sceny jako dzieła
plastycznego.
Swoje listy gratulacyjne przesłali także m.in. prezydent Warszawy
Hanna Gronkiewicz-Waltz, minister kultury i dziedzictwa narodowego Kazimierz Michał Ujazdowski oraz władze rodzinnego miasta artysty, Rzeszowa.
Józef Szajna urodził się 13 marca 1922 roku w Rzeszowie. W wieku
17 lat uczestniczył w kampanii wrześniowej, a po jej zakończeniu -
w życiu konspiracyjnym Polski. W styczniu 1941 został aresztowany przez Gestapo podczas próby przedarcia się na Węgry. Osadzony w więzieniu w Tarnowie, a następnie w Nowym Sączu, został w końcu odesłany do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Był też więziony w obozach Auschitz-Birkenau i Buchenwaldzie.
Po zakończeniu wojny Szajna studiował grafikę i scenografię na
krakowskiej ASP. Karierę artystyczną rozpoczął w Opolu, potem
współpracował z wieloma scenami w Polsce. Współtworzył m.in.
"Akropolis" według Wyspiańskiego w Teatrze 13 Rzędów Jerzego
Grotowskiego (1962).
Po studiach zaczął pracę w Teatrze Ludowym w Nowej Hucie, którym później kierował w latach 1963-1966. Rozpoczął wówczas tworzenie własnego, autorskiego teatru, występując jako scenograf i reżyser.
Będąc od 1972 roku dyrektorem Teatru Klasycznego w Warszawie
przekształcił go w Centrum Sztuki Studio.
Sławę zawdzięcza przede wszystkim swoim autorskim spektaklom
teatralnym, pokazywanym w wielu miejscach świata. Międzynarodowe uznanie przyniosły mu "Reminiscencje" - niemy spektakl teatralny, dzieło poświęcone pomordowanym w czasie okupacji hitlerowskiej artystom krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Inne jego głośne realizacje to: "Witkacy" (1972), "Gulgutiera" i "Replika" (oba w 1973), "Dante" (1974), "Cervantes" (1976) i "Majakowski" (1978).
Jednocześnie w galeriach całej Europy oraz w Japonii, Stanach
Zjednoczonych, Meksyku i Izraelu wystawiano malarskie dzieła
Szajny. Obecnie znajdują się one w zbiorach placówek muzealnych na całym świecie.
Twórczość Szajny często postrzegana jest jako reminiscencja
oświęcimskich przeżyć artysty. On sam z kolei wielokrotnie mówił o
celu własnej działalności artystycznej jako o "wiecznej potrzebie
odkupienia".
Jego przedstawienia zdominowane są wizjami plastycznymi.
Ograniczenie słowa do minimum, ostentacyjna brzydota rekwizytów, dysharmonia muzyki tworzą często apokaliptyczną wizję, wyrastającą z przetworzonych, wojennych doświadczeń Szajny.
