Legenda św. Jana Nepomucena na warszawskiej wystawie

Ekspozycja jest efektem międzynarodowego projektu, w którym wzięli udział malarze z 13 krajów europejskich. W ciągu 5 lat (1999-2004) powstało 55 dzieł zainspirowanych życiem świętego.

Na wystawie zgromadzono obrazy 19 artystów współczesnych - jest ich ok. 30. Swoje prace prezentują m.in. Marzena Bieganik, Joanna Jędrusik i Tomasz Stando z Polski. Można zobaczyć również prace Czechów, Austriaków, Francuzów, Węgrów, a także Niemców i Włochów oraz artystów ze Słowacji, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Bośni i Hercegowiny. Obrazy są swobodną interpretacją postaci św.
Nepomucena - najczęściej powtarzającymi się w nich motywami jest krzyż, Jezus Chrystus oraz 5 gwiazd, które nad głową świętego tworzą aureolę. Pokazywane są też rzeźby ludowe przedstawiające postać świętego, wypożyczone z Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce.

W rzeźbach pojawiają się atrybuty świętego najczęściej z nim kojarzone. Św. Nepomucen trzyma w ręku krzyż lub książkę - charakteryzującą go jako osobę uczoną i teologa. Książka jest czasami zamknięta na kłódkę, co oznacza milczenie. Klucz jednocześnie jest symbolem uwięzienia.

Strój św. Nepomucena to biała komża, spod której wystaje stuła spowiednika i sutanna - najczęściej czarna; jest to ubiór charakterystyczny dla kapłanów w czasach, w których żył św. Jan Nepomucen.

Jan Nepomucen - patron dobrej spowiedzi i spowiedników - naprawdę nazywał się Jan Welflin. Jego przydomek pochodził od nazwy miejscowości, w której ok. 1348 roku przyszedł na świat. Była to mała miejscowość Pomuk w okolicach Pragi czeskiej. W następnych latach dobudowano do niej przedmieście, które nazywano
właśnie Nepomukiem.

Pierwsza pewna wiadomość o Janie Nepomucenie pochodzi z roku 1370 - wiadomo, że pełnił wówczas (jako kleryk) funkcję notariusza w kurii biskupiej w Pradze. 10 lat później otrzymał święcenia kapłańskie i został kanonikiem kapituły katedry św. Wita w Pradze oraz proboszczem praskiej parafii św. Galla. Bywał zapraszany na dwór królewski, rozstrzygał spory i udzielał spowiedzi.

Według przekazów średniowiecznych, Nepomucen poniósł śmierć, gdyż
odmówił zdradzenia tajemnicy spowiedzi żony panującego wówczas króla Wacława IV. Król przypuszczał, że królowa okłamuje go lub nie jest mu wierna. Pomimo tortur, święty nie zdradził jednak tajemnicy spowiedzi. Zrzucono go z mostu Karola, topiąc w Wełtawie w marcu 1393. W miejscu jego utopienia pojawiło się światło, które pomogło w znalezieniu zwłok. Wydobyto je 17 kwietnia.

Legenda głosi, że kiedy wyłowiono zwłoki św. Nepomucena, na niebie zapłonęło pięć gwiazd. Stały się one jego atrybutem, który pojawia się także wokół głowy świętego na jego wizerunkach.

Św. Jan Nepomucen jest patronem jezuitów. Czczony jest jako patron mostów, rozdroży, tonących, dobrej sławy, spowiedników, szczerej spowiedzi; pomaga podczas powodzi. Z tego właśnie powodu często figury przedstawiające jego postać można spotkać na drogach lub przy mostach (nazywany bywa również Janem od Wody). Ciało świętego spoczywa w katedrze św. Wita w Pradze.

Wystawę swoim patronatem objął minister kultury, dziedzictwa narodowego Kazimierz Michał Ujazdowski. Na poniedziałkowym wernisażu resort kultury reprezentował podsekretarz stanu w ministerstwie Tomasz Merta.

Organizatorami wystawy, która będzie czynna do 13 marca, są: Państwowe Muzeum Archeologiczne, Austriackie Forum Kultury w Warszawie i Czeskie Centrum w Warszawie.