ON AIR
od 14:00 Kino w roli głównej zaprasza: Magdalena Juszczyk

Rok 2024 w kulturze - miesiąc po miesiącu

Zmiany na stanowiskach dyrektorskich w najważniejszych instytucjach, obchody 80. rocznicy Powstania Warszawskiego, polonez wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO i dwa Oscary dla brytyjsko-polsko-amerykańskiego filmu "Strefa interesów" - 2024 w telegraficznym skrócie

Rok 2024 w kulturze - miesiąc po miesiącu

Styczeń

18 stycznia Joanna Kulig potwierdziła swoje członkostwo w Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej. Do Akademii można przystąpić wyłącznie na zaproszenie, które otrzymują osoby o szczególnych osiągnięciach w jednej z dziedzin produkcji filmowej uznawanych przez Akademię.

20 stycznia w ramach obchodów 160. rocznicy powstania styczniowego zorganizowano koncert w wykonaniu Polskiej Orkiestry Sinfonia Iuventus im. Jerzego Semkowa pod dyrekcją dyrygenta Norberta Twórczyńskiego.

25 stycznia polska ilustratorka i pisarka, twórczyni nagradzanych autorskich książek obrazkowych Iwona Chmielewska została nominowana do Nagrody im. Hansa Christiana Andersena, najbardziej prestiżowej międzynarodowej nagrody dla książki dziecięcej - w kategorii ilustratorów - zwanej małym Noblem.

Luty

5 lutego w Los Angeles odbyła się 66. edycja rozdania nagród Narodowej Akademii Sztuki i Techniki Rejestracji - Grammy. Jurorzy uznali "Midnights" Taylor Swift albumem roku, a "Flowers" Miley Cyrus wyróżnili za najlepsze nagranie roku. Piosenką roku została "What Was I Made For?" Billie Eilish, która była częścią ścieżki dźwiękowej z filmu "Barbie".

20 lutego dzięki działaniom restytucyjnym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego do zbiorów Muzeum Pałacu Króla Jana II w Wilanowie powrócił utracony w czasie II wojny światowej obraz "Portret Adama Stanisława Naruszewicza".

20 lutego w związku z 2. rocznicą agresji Rosji na Ukrainę w Filharmonii Narodowej odbył się zorganizowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Teatr Wielki – Operę Narodową koncert "Solidarni z Ukrainą".

29 lutego minister kultury i dziedzictwa narodowego Bartłomiej Sienkiewicz poinformował o implementacji prawa do korzystania z tantiem w internecie oraz o wpisaniu do ustawy prawa do pobierania tantiem dla twórców i wykonawców audio-wideo.

29 lutego Bibliotece Narodowej przekazano dwie XIX-wieczne księgi Karola Marksa, które odzyskano dzięki staraniom restytucyjnym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W szklanej gablocie w Czytelni Biblioteki Narodowej zaprezentowano "Herr Vogt" wydaną w Londynie w 1860 r. oraz opublikowaną w Szwajcarii w 1843 r. antologię "Anekdota" pod redakcją Arnolda Ruge, w której opublikowano tekst Marksa.

29 lutego Agnieszka Holland została laureatką Polskiej Nagrody Filmowej "Orły" 2024 za osiągnięcia życia. Reżyserka odebrała statuetkę podczas gali w Teatrze Polskim w Warszawie.

Marzec

11 marca chiński poeta i działacz na rzecz wolności słowa Yang Lian został laureatem Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta 2024. Nagrodę odebrał podczas uroczystej Gali 23 maja 2024 roku w Teatrze Polskim w Warszawie.

11 marca, podczas uroczystości wręczenia 96. nagród Amerykańskiej Akademii Sztuki i Wiedzy Filmowej, brytyjsko-polsko-amerykańska "Strefa interesów" w reż. Jonathana Glazera otrzymała dwa Oscary - za najlepszy film nieanglojęzyczny oraz za najlepszy dźwięk. Najwięcej, bo aż siedem statuetek (m.in.za film i reżyserię), otrzymał "Oppenheimer" w reż. Christophera Nolana. Ważnym momentem 96. gali było przyznanie statuetki za najlepszy film dokumentalny "20 dniom w Mariupolu" w reż. Mstyslava Chernova.

19 marca przedstawiciele instytucji i organizacji zaangażowanych w opracowanie wniosku o wpisanie poloneza na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości odebrali certyfikat UNESCO. Tym samym polonez stał się szóstą polską tradycją wpisaną na listę UNESCO. W poprzednich latach wpisem wyróżniono szopkarstwo krakowskie (2018 r.), kulturę bartniczą (2020), sokolnictwo (2021 r.), tradycję dywanów kwiatowych na procesje Bożego Ciała (2021 r.) oraz flisactwo (2022 r.).

22 marca Patrick Penot został laureatem Nagrody Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego im. S.I. Witkiewicza "za wybitne osiągnięcia w popularyzowaniu polskiej kultury teatralnej na świecie".

Kwiecień

16 kwietnia Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego poinformowało, że Polska otrzymała 730 mln zł z Unii Europejskiej na kulturę. Środki pochodziły z pierwszego wniosku o płatność z KPO. Był to największy jednorazowy przelew, który wpłynął z Unii do Polski w czasie 20 lat członkostwa w UE i wynosił niemal 27 mld zł.

23 kwietnia na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego znalazło się pięć nowych wpisów, m.in. zabawkarstwo drewniane ośrodka Łączna-Ostojów, oklejanka kurpiowska z Puszczy Białej oraz tradycja wykonywania palm wielkanocnych Kurpiów Puszczy Zielonej, Warszawska Pielgrzymka Piesza na Jasną Górę, pokłony feretronów podczas pielgrzymek na Kalwarię Wejherowską, precyzyjnie wykonywane przez grupy obraźniczek i obraźników. Do krajowego rejestru dobrych praktyk w ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego wpisano konkurs "Palma kurpiowska" w Łysych.

24 lutego Bartłomiej Sienkiewicz złożył rezygnację z pełnienia funkcji ministra kultury i dziedzictwa narodowego w związku z zatwierdzeniem przez Radę Krajową PO list kandydatów do Parlamentu Europejskiego.

Maj

7 maja wszedł w życie Europejski Akt o Wolności Mediów regulujący całość rynku medialnego w Unii Europejskiej. Podstawowym celem EMFA jest harmonizacja niektórych aspektów przepisów krajowych związanych z pluralizmem mediów i niezależnością redakcyjną. Od 8 sierpnia 2025 r. akt będzie musiał być w pełni stosowany przez wszystkie państwa UE.

10 maja premier Donald Tusk ogłosił, że nowym ministrem kultury i dziedzictwa narodowego została Hanna Wróblewska. To absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 2010-2021 kierowała Narodową Galerią Sztuki Zachęta, pełniła także funkcję komisarza Pawilonu Polskiego na Biennale w Wenecji. W latach 2022-2023 była wicedyrektorką ds. naukowych i wystawienniczych w Muzeum Getta Warszawskiego. Od grudnia 2023 r. pełniła funkcję dyrektorki Departamentu Narodowych Instytucji Kultury w MKiDN. Na urząd została powołana 13 maja.

13 maja ogłoszono, że po kilkuletniej przerwie w 2025 r. w stolicy Dolnego Śląska odbędzie się jedna z najważniejszych imprez teatralnych – Międzynarodowy Festiwal Teatralny "Dialog" - Wrocław. Festiwal będzie kontynuacją idei jego pomysłodawczyni Krystyny Meissner.

14 maja rząd przyjął nowelę ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która zwiększa ochronę treści w sieci, ich twórców i wydawców. Nowela wdraża do polskiego porządku prawnego dwie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE przyjęte 17 kwietnia 2019 roku. Pierwsza z nich, zwana dyrektywą SATCAB II, ma stworzyć warunki umożliwiające szersze rozpowszechnianie w państwach członkowskich programów telewizyjnych i radiowych pochodzących z innych państw członkowskich. Druga zaś, zwana dyrektywą DSM, była unijną odpowiedzią na wyzwania związane z rozwojem technologii cyfrowych w obszarze prawa autorskiego. Przepisy wprowadzają m.in. nowe formy dozwolonego użytku utworów, przedmiotów praw pokrewnych i baz danych (eksploracja tekstów i danych, zwielokrotnianie dla zachowania zbiorów dziedzictwa kulturowego) oraz istotnie modyfikują formy już istniejące w unijnym prawie (korzystanie z utworów na potrzeby edukacji zdalnej). Jak zapisano w projekcie, dyrektywa ta wprowadza także nowe zasady dotyczące wynagradzania twórców i wykonawców, mające zapewnić, aby należne im wynagrodzenie było godziwe.

24 maja ogłoszono, że po blisko 10 latach przerwy wraca Nagroda PAP im. Ryszarda Kapuścińskiego. Przyznawana jest ona autorom najbardziej rzetelnych, obiektywnych i poprawnych warsztatowo informacji - zarówno tekstów, jak i relacji radiowych, telewizyjnych, a także fotografii.

Czerwiec

1 czerwca zgodnie z decyzją Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego doszło do połączenia Instytutu Książki i Instytutu Literatury. Powstała nowa instytucja pod nazwą Instytut Książki. Do obszaru jego działalności należy dbałość o rozwój kultury literackiej w Polsce, promocja polskiej literatury w kraju i za granicą, inicjowanie i prowadzenie działań proczytelniczych w Polsce, a także tworzenie warunków sprzyjających rozwojowi rodzimej twórczości literackiej czy wspieranie rynku książki.

21 czerwca Muzeum Historii Polski zostało uznane za jedno z najpiękniejszych muzeów świata w międzynarodowym konkursie Prix Versailles. Jest to przyznawana od dziesięciu lat prestiżowa nagroda architektoniczna. W tym roku po raz pierwszy nagrodę przyznano również w kategorii "muzea".

24 czerwca Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego rozpoczęło społeczne konsultacje projektu nowej ustawy medialnej, która ma na celu wdrożenie Europejskiego Aktu o Wolności Mediów do polskiego porządku prawnego. Wśród założeń pojawiły się m.in. likwidacja abonamentu, reforma KRRiT i zniesienie Rady Mediów Narodowych.  

25 czerwca na Polskiej Liście Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata pojawiło się 17 nowych wpisów, w tym m.in. akt detronizacji cara Mikołaja I, rękopis "Chłopów", zbiór fotograficzny "Zapis socjologiczny" prof. Zofii Rydet. Wyróżnione skarby narodowego dziedzictwa można było oglądać od 25 czerwca do 15 lipca br. na przygotowanej przez Archiwa Państwowe wystawie "Pamięć Polski. Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata – 5. edycja" przed Kordegardą – galerią Narodowego Centrum Kultury w Warszawie. Później wystawa wyruszyła w objazd po kraju.

27 czerwca Sejm uchwalił z poprawkami nowelizację ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która wdraża do polskiego porządku prawnego dwie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE.

Lipiec

3 lipca Ministerstwo Kultury poinformowało o czterech nowych wpisach na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Były to obchody Dnia Hutnika i tradycje hutnicze, Pochód Gwarkowski w Tarnowskich Górach, wycinanka świętokrzyska oraz tradycje kulturowe regionu opoczyńskiego.

4 lipca ministra kultury Hanna Wróblewska wręczyła Karolinie Rozwód powołanie na stanowisko dyrektorki Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Rozwód to menedżerka kultury, która w latach 2005-2006 zajmowała się promocją polskiego kina za granicą, koprodukcjami międzynarodowymi, międzynarodowymi kontaktami instytucjonalnymi oraz edukacją filmową w PISF. W latach 2011-2023 pełniła funkcję dyrektora Teatru Starego w Lublinie.

24 lipca Senat przyjął z poprawkami nowelę ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Sierpień

1 sierpnia odbyły się uroczystości związane z 80. rocznicą Powstania Warszawskiego. 1 sierpnia 1944 r. o godzinie 17 na mocy decyzji dowództwa Armii Krajowej w Warszawie rozpoczęło się powstanie. Przez 63 dni trwała heroiczna i osamotniona walka z Niemcami. Celem była w pełni niepodległa Polska, wolna od niemieckiej okupacji i sowieckiej dominacji.

16 sierpnia prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o prawie autorskim.

26 sierpnia radni województwa małopolskiego przyjęli uchwałę w sprawie współprowadzenia z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Uchwała zakłada 10-letnią współpracę województwa i MKiDN. Przez ten czas coroczny wkład ministerstwa w prowadzenie teatru będzie wynosił co najmniej 10 mln zł, a wkład województwa – co najmniej 23 mln zł. Zapisy dokumentu mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku.

29 sierpnia podjęto uchwały o podpisaniu umowy i powołaniu Krzysztofa Głuchowskiego na stanowisko dyrektora Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie na trzy sezony artystyczne od dnia 1 września 2024 roku do 31 sierpnia 2027 roku. Głuchowski od 2016 r. kieruje Teatrem Słowackiego. Pierwszy jego kontrakt trwał trzy lata, następny został przedłużony na kolejnych pięć sezonów. Tą decyzję od początku wspierał zespół teatru.

Wrzesień

10 września, po dziewięciu latach przerwy, w warszawskim kinie Iluzjon odbyło się 8. Forum Prawa Autorskiego. Wiodącym tematem spotkania były relacje pomiędzy prawem autorskim i prawami pokrewnymi a sztuczną inteligencją. W programie znalazła się także tegoroczna nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

12 września Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk została powołana przez ministrę kultury i dziedzictwa narodowego Hannę Wróblewską na stanowisko dyrektora Zamku Królewskiego w Warszawie na pięcioletnią kadencję. Omilanowska-Kiljańczyk specjalizuje się w problemach architektury XIX i XX wieku. W latach 2012-2014 pełniła funkcję podsekretarza stanu, a następnie w latach 2014-2015 – ministry kultury i dziedzictwa narodowego.

16 września zaczęła obowiązywać znowelizowana ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która wdraża do polskiego porządku prawnego dwie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady UE.

25 września dr hab. Marcin Napiórkowski został powołany na stanowisko dyrektora Muzeum Historii Polski w Warszawie. Zastąpił na stanowisku odwołanego tego samego dnia Roberta Kostrę, który kierował placówką od 2006 r. Napiórkowski to semiotyk kultury specjalizujący się w temacie mitologii współczesnej, pamięci zbiorowej i kultury popularnej.

28 września film "Zielona granica" Agnieszki Holland otrzymał Złote Lwy 49. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.

Październik

6 października poetka Urszula Kozioł została laureatką Literackiej Nagrody "Nike" za tom "Raptularz". Pisarka jest laureatką wielu innych nagród, m.in. Nagrody im. Kościelskich, Ministra Kultury, Miasta Wrocławia, Nagrody im. Stanisława Piętaka, Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej "Silesius". Została także uhonorowana tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest Honorową Obywatelką Wrocławia i nagrodzono ją Złotą Odznaką Honorową Wrocławia.

10 października południowokoreańska pisarka Han Kang została laureatką Literackiej Nagrody Nobla. To pierwsza pisarka z Korei Południowej, która otrzymała Nobla. Międzynarodowym przełomem w jej karierze była książka "Wegetarianka" z 2007 r.

25 października otwarto nową siedzibę Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Budynek znajduje się przy placu Defilad. Ma ok. 20 tys. mkw. powierzchni, w tym ponad 4 tys. mkw. przestrzeni ekspozycyjnych.

26 października ministra kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska powołała Justynę Czarnotę-Misztal na stanowisko dyrektorki Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego. Czarnota-Misztal to menedżerka kultury i pedagożka teatru. Absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od 2010 r. pracowała w Instytucie Teatralnym, pełniąc w latach 2016-2022 funkcję kierowniczki Działu Pedagogiki Teatru.

30 października w Holandii odbyły się uroczystości upamiętniające 80. rocznicę wyzwolenia przez polskich żołnierzy 1. Dywizji Pancernej dowodzonej przez generała Stanisława Maczka miasta Bredy spod niemieckiej okupacji.

30 października Karolina Rozwód złożyła rezygnację ze stanowiska dyrektor Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej. Tydzień później PISF poinformował o złożeniu do Prokuratury Okręgowej w Warszawie zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa przez byłą dyrektorkę PISF. Dzień wcześniej "Rzeczpospolita" - powołując się na oświadczenie Karoliny Rozwód - podała, że została ona zmuszona do ustąpienia ze stanowiska dyrektorki PISF "bezprawną groźbą".

Listopad

7 listopada rozpoczął się zainicjowany przez stronę społeczną, a organizowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, współKongres Kultury, podczas którego uczestnicy rozmawiali o kluczowych dla rozwoju polskiej kultury sprawach. To piąte - po tych w 1981, 2000, 2009 i 2016 roku – spotkanie tego formatu, jednak po raz pierwszy program współKongresu kształtowany był ze środowiskiem oraz przez ludzi kultury z całego kraju.

7 listopada zakończono obchody 50-lecia odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie. 17 września 1939 roku Zamek Królewski w Warszawie został zbombardowany, ale muzealnicy pod kierunkiem prof. Stanisława Lorentza zdołali uratować niektóre elementy wystroju wnętrz i dzieła sztuki. W latach 1945–1970 władze komunistyczne zwlekały z jego odbudową. Decyzję podjęto dopiero w 1971 r. Budynek w stanie surowym oddano 19 lipca 1974 roku. 2 września 1980 roku Stare Miasto z Zamkiem Królewskim wpisano na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO, a 30 sierpnia 1984 roku dokonano uroczystego otwarcia Zamku, jednak prace wykończeniowe trwały jeszcze kilka lat.

8 listopada do Sejmu wróciła rzeźba stworzona przez rzeźbiarkę i siostrę Zofii Nałkowskiej - Hannę Nałkowską. Oryginał rzeźby zaginął w czasie II wojny światowej. Odsłonięta w Sejmie rzeźba to kopia, która powstała z kolei na podstawie kopii znajdującej się na grobie ojca rzeźbiarki – Wacława – na Starych Powązkach.

26 listopada ogłoszono laureatów 6. Nagrody PAP im. Ryszarda Kapuścińskiego. Wśród zwycięzców znaleźli się Adrian Bąk, Beata Zawrzel, Ewa Galica i Bartek Sabela - kolejno - w kategoriach audio, foto, wideo i tekst.

26 listopada pełnometrażowy film dokumentalny "Pianoforte" w reż. Jakuba Piątka i produkcji Macieja Kubickiego zdobył międzynarodową nagrodę Emmy. Bohaterami filmu są wybrani uczestnicy Konkursu Chopinowskiego w Warszawie w 2021 roku.

Grudzień

2 grudnia Agnieszka Pindera została dyrektorką Zachęty - Narodowej Galerii Sztuki. Pindera to polska kuratorka i teoretyczka sztuki, która specjalizuje się w sztuce XX i XXI wieku, szczególnie w sztuce grup i kolektywów artystycznych oraz samoorganizacji artystów.

9 grudnia Irena Santor - określana mianem pierwszej damy polskiej piosenki - skończyła 90 lat. W jej dorobku znalazły się takie utwory jak m.in. "Maleńki znak", "Embarras", "Powrócisz tu", "Tych lat nie odda nikt", "Już nie ma dzikich plaż".

Słuchaj RMF Classic i RMF Classic+ w aplikacji.

Pobierz i miej najpiękniejszą muzykę filmową i klasyczną zawsze przy sobie.

Aplikacja mobilna RMF Classic